Боль гэты крыху нагадвае паколванне, аднак замест іголак пальцы ног пранізваюць нервовыя імпульсы. На секунду кроў адступае, ледзянее, афарбоўваецца ў сіні колер. Галава яшчэ не пачынае кружыцца. Гэта адбудзецца пазней. Пакуль жа ты проста хочаш адступіць назад – а зусім не заплюшчыць вочы, як гэта было з выдатнымі прывідамі дзяцінства. Калі ты заплюшчыш вочы, то страціш раўнавагу, і, магчыма, ніколі ўжо не вернеш яе.
Тым не менш, нічога я не адчуваў у далёкі летні дзень, калі мы ўпершыню каталіся на коле агляду. У той дзень мне не было страшна – у параўнанні з сапраўдным дамавым і рэальным прывідам, вышыня была выдумкай. І таму я з усіх сіл круціў гэты жоўты дзіцячы штурвал, які нагадваў дваровыя арэлі (кабінкі раней выглядалі менавіта так). Мама з сястрой спалохана трымаліся за сядзенні, а я, забраўшыся на самую вяршыню і без канца нешта выкрыкваючы, працягваў раскручваць нас па крузе…
Праз пятнаццаць гадоў, напрыканцы вясны, я купіў білет на кола агляду. Паўгадзіны я стаяў і глядзеў, як пустыя кабінкі круцяцца па заведзеным коле. Зноў і зноў я прапускаў сваю чаргу. Далоні ўвесь час пацелі, а ў пальцах ног пульсавала ўжо знаёмая боль. І вось нарэшце я ўвайшоў унутр. Я быў падрыхтаваны: на галаве былі навушнікі, у слухаўках гучаў Боб Дылан. «Hurricane». Музыку я ўключыў для таго, каб не чуць біцця свайго сэрца. Мне было страшна, фізічна страшна, аднак я мусіў гэта зрабіць. Мой самалёт у Лондан, першы пасля аперацыі, ляцеў праз некалькі тыдняў, і я павінен быў падрыхтавацца.
І ўсё ж я не быў да яго гатовы. Аперацыя адабрала так шмат і пры гэтым нічога не дала ўзамен (акрамя боязі вышыні). Было наіўна думаць, што кола агляду дапаможа саўладаць з прорвай у тысячы метраў. І калі перад узлётам сцюардэса спытала, што са мной, а я паспрабаваў ёй адказаць, горла сціснуў панічны прыступ, і я не змог вымавіць ні слова… А потым, у Лондане, паніка яшчэ шмат разоў вярталася да мяне, з рэўнасцю і без пачуцця гумару, хоць я так адчайна адштурхоўваў яе дарагімі ангельскімі снатворнымі і заспакаяльнымі.
– Глядзі, мама! – закрычаў я аднойчы. – Глядзі, я буду плыць!
Я скокнуў у раку, прыкладна так, як скакаў тысячу разоў у басейне. Бестурботна, не заплюшчваючы вачэй. Я быў упэўнены ў сабе, і да таго ж рака не была глыбокай. Я скокнуў і паспрабаваў вынырнуць. Напэўна, нешта пайшло не так, бо мяне адчайна цягнула ўніз. На нейкае імгненне я апынуўся на паверхні, аднак потым шчупальцы багавіння ўчапіліся ў шчыкалаткі і павалаклі на дно. Раптам я не ўмеў плаваць. Раптам рака не стрымлівала мяне. Я бездапаможна біўся рукамі і нагамі аб каламутную ваду, але ўжо не мог вярнуцца наверх. Я добра памятаю гэты момант, гэтую страшную долю секунды, калі мозг раптам разумее, што гэта ўсё. Што ты ўжо нічога не можаш зрабіць, акрамя як працягваць тануць. Вада набілася ў лёгкія, і ўжо на самым дне нечая рука схапіла маё плячо і выцягнула на паверхню.
Усё, што я памятаю, гэта твар нейкага мужчыны, які пакінуў мяне на беразе і, не кажучы ні слова, нырнуў назад у раку.
Адчуванне бездапаможнасці, якое ледзь не забіла мяне ў той дзень, застаецца са мной да гэтага часу. Яно пакрысе рассейваецца, распадаецца на часткі і на іншыя страхі (куды больш сумныя і асэнсаваныя), аднак не сыходзіць назаўжды. Думаю, што віной усяму той незнаёмы хлопчык на ровары. Ён спыніўся каля футбольнага поля і сказаў, што В. памёр. «Што?!?» спыталі мы, перарываючы матч. «Як В. памёр? Мы ж толькі ўчора гулялі з ім у футбол». Аднак хлопчык паўтарыў яшчэ раз: «В. памёр. Патануў». Пасля чаго сеў на ровар і з'ехаў.
Мы дайгралі матч. Хаця сумняваюся, што я змог бы гэта зрабіць, калі б ведаў усю праўду. В. памёр у той самай рацэ. У тым самым месцы, дзе нечая рука выцягнула мяне на бераг.
