У дзяцінстве, перад сном, я слухаў «Марсельезу». Я залазіў глыбей у бясшвоўную беласць ложка, падцягваў коўдру да самых вачэй, і ўслухоўваўся ў грудное дыханне маці. Я ўслухоўваўся ў словы, сэнс якіх не разумеў. Здаецца, ва ўсёй «Марсельезе» я разумеў адно толькі слова. Тыранія. Гэтае слова палохала мяне, выклікала незразумелы дыскамфорт ва ўсім целе, і прыгожае французскае вымаўленне толькі ўзмацняла эфект. Роўна як і той факт, што я не ведаў нават прыблізна, што такое тыранія.
Ва ўсім гэтым быў, вядома, нейкі рытуал. Мама садзілася на край ложка, каля самай падушкі, а я заплюшчваў вочы. Спевы доўжыліся не больш за хвіліну, аднак уражанне было настолькі моцным, што калі мама цалавала мяне і выключала святло, дыяфільм сну ўжо прасвечваў першы кадр. Усё сваё дзяцінства я верыў, што «Марсельеза» – гэта такая канстанта, неабходнасць, без якой немагчыма заснуць. Роўна як і тое, што па заканчэнні песні я павінен быў сказаць bonne nuit, прычым сказаць тры разы, прычым паспець зрабіць гэта за імгненне да пацалунку маці. У будучыні такіх рытуалаў будзе значна больш (так, з пэўнага ўзросту я павінен буду паглядзець на начное неба і міргнуць некалькі разоў перад тым, як лягу спаць), аднак рытуал з «Марсельезай» быў асаблівым.
Французская мова ў той час успрымалася мной выключна з дзіцячага ложка. Напрыклад, позна ўвечары мама любіла ставіць аўдыёкасету з французскімі песнямі. Там былі ўсе, ад Эдыт Піяф да Мірэй Мацье да Патрысіі Каас, аднак я чакаў не іх. Мая песня была ў самым канцы аудыёкасеты, і сапраўднай пакутай было перажыць суровы голас Даліды і няхітрыя мелодыі Джо Дасэна. Але вось маё сэрца пачынала стукаць ужо зусім хутка, і пякучыя слёзы самі сабой ліліся з вачэй па гарачых шчоках, на падушку. Спявала Мілен Фармер. Іграла любімая песня, тая самая, чыю назву я безнадзейна запамятаваў (калі і ведаў аднойчы), і якой я так адчайна пазбягаю з дзевяцігадовага ўзросту. Мне страшна ўявіць усё тое, што пераслухоўванне гэтай мелодыі прымусіць мяне перажыць сёння, праз столькі гадоў жыцця.
Я быў закаханы ў Мілен Фармер. Зразумела, у тым далёкім дзяцінстве, пра якое пішу, у мяне не было візуальнага вобраза (дарэчы, я толькі нядаўна даведаўся, як Мілен Фармер выглядала ў той час), аднак мне было дастаткова яе голасу. Ён спалучаў у сабе столькі пачуццёвасці, столькі непрыкрытага і ў той самы час незразумелага эратызму, што я, здаецца, быў пазбаўлены цнатлівасці ўжо ў сем гадоў. Я чакаў гэтай песні так, як чакаў мамінай "Марсельезы" ці той чароўнай францужанкі, якая з'яўлялася ў рэкламе L'Oreal. Яна спускалася па нейкіх парыжскіх прыступках, яе пышныя валасы ззялі на фоне Эйфелевай вежы, і маці клікала мяне да тэлевізара. Памятаю, якім засмучаным і няўцешным я быў, калі не паспяваў разгледзець яе ў кадры. Памятаю, як бег з дзіцячага пакоя, каб не згубіць ні секунды...
«Марсельеза» вярнулася да мяне толькі ў чатырнаццаць гадоў, на школьным уроку французскай мовы. Дама з велізарнымі пацеркамі, што строіла з сябе арыстакратку з Манпелье, спытала, хто ў класе ведае гімн Францыі. Усе маўчалі. «Што, няўжо ніхто з вас не чуў гэтай мелодыі?» паўтарыла яна. І тады я не вытрымаў і сказаў, што так, халера яго бяры, я ведаю «Марсельезу». Усе павярнуліся ў мой бок і папрасілі праспяваць. Памятаю, што аднакласнік па імені Павел, які лічыўся ў нас бясспрэчным аўтарытэтам, настойваў на гэтым больш за іншых. І я амаль паддаўся, нягледзячы на той факт, што па-ранейшаму ведаў у тэксце адно толькі слова. Я амаль не вытрымаў, я амаль заспяваў гэтую мелодыю, аднак пачуццё няёмкасці і бляск зялёных пацерак перад вачыма не далі пачаць.
«Ну што ж, добра», сказала дама, якая верыла ў Бога і ў тэлепатыю, і ўключыла магнітафон. Хор галасоў, грубы аркестр. Гэта была не тая «Марсельеза», якую спявала мне маці, і ў той момант я зразумеў, што маё французскае дзяцінства засталося далёка ў мінулым.
