Гэта быў рытуал, які здзяйсняўся напрыканцы лета, у самых апошніх днях жніўня. Туга перад школай падступала да горла і хацелася схавацца на высокай яблыні і ніколі не вяртацца ў горад. Але вось ужо дзядуля клікае нас траіх у залу, і пачыналаецца гэтая пакутліва-прыемная сцэна, якая мае значэнне для ўсіх удзельнікаў. Хай мы і шэпчам неўпапад: ды не, ну навошта, не варта...
Рытуал заключаўся ў тым, што бабуля рабіла прамову, пасля чаго мы трое атрымлівалі грошы. Цяпер мне вельмі сорамна, але ў тыя часы я адчайна чакаў гэтага моманту. Мусіць, гэта было адзіным, што згладжвала апошнія дні жніўня, калі квіткі на аўтобус былі безнадзейна набытыя, і школьныя калідоры сніліся кожны дзень. Той жудасны вечар у Менску, калі мы ўваходзілі ў маленькую гарадскую кватэру (яна заўсёды здавалася прытворнай і вузкай пасля летніх канікул), і я пачынаў разбіраць рэчы і думаць пра надыходзячы панядзелак... Я ўяўляў, як бабуля зачыняе брамку, як дзядуля выключае тэлевізар, як сабака ляжыць у ног, і слёзы цяклі па маіх шчоках.
Такім чынам, рытуал гэты быў адзінай светлай плямай у апошні дзень перад ад'ездам. І так, сапраўды, я чакаў яго. У той час я нават уявіць не мог, як цяжка было сабраць столькі грошай з дзвюх мізэрных пенсій. І ўсё ж гэта былі вялікія грошы, асабліва для мяне ў мае дзесяць ці адзінаццаць год. Так, я спускаў іх на фішкі і футбольныя плакаты, на бракаваныя петарды і непрацуючыя пэйджары, аднак усё ж гэта былі мае грошы, толькі мае, і хапала іх надоўга. Бацькі, дарэчы, на рытуал не дапушчаліся, паколькі адчайна спрабавалі вярнуць грошы.
У той дзень нас усіх пасадзілі на канапу. Дзядуля ўрачыста паглядзеў на нас. Бабуля рабіла прамову... Яна дзякавала нам за чарговае лета разам – і гэта здавалася крыху дзіўным. Бабуля казала так, нібыта мы рабілі ласку сваім прыездам, хоць насамрэч дваццаць пятае траўня было самым шчаслівым днём у маім жыцці. Ніводзін летні дзень не мог параўнацца з ім. Ніводзін дзень нараджэння. Ніводны Новы год. Тым часам, бабуля скончыла прамову і ўзяла са стала першы канверт. «Табе, Марына, сто рублёў». Сястра пачырванела і прашаптала падзяку. Сто рублёў! У тыя часы гэта было сапраўднае багацце. Далей была стрыечная сястра. «Табе, Оля, сто рублёў». Божа, думаў я, сто рублёў. Гэта ж надзвычайна вялікія грошы. Такім чынам, настала мая чарга. «Табе, Лёша, пяцьдзесят рублёў... і гадзіннік». І бабуля падала мне грошы і гэты вялізны гадзіннік з шырокім карычневым раменьчыкам.
Сказаць, што я быў засмучаны – гэта не сказаць нічога. Я быў разбіты, раздушаны, знішчаны. Гадзіннік гэты, я ведаў, дастаўся дзядулю некалькі месяцаў таму, і быў прымеркаваны да чарговай гадавіны вайны. То быў добры гадзіннік, прыгожы і дарагі, аднак гадзіннік гэты быў гадзіннікам дарослага чалавека, ветэрана вайны, з урачыстым цыферблатам і залатымі стрэлкамі. Я не мог узяць іх у школу ці хаця б на вуліцу, і ўсе наступныя гады ён ляжаў у шуфлядцы майго пісьмовага стала. Спачатку я вымаў яго з кардоннага чахла і з асцярогай надзяваў на тонкую кісць сваёй рукі. Ён выглядаў грувастка і недарэчна. Ён выглядаў так, нібыта ніколі не мог належаць мне. І ён не каштаваў пяцьдзесят рублёў. У такія моманты я ўспамінаў голас бабулі, важны і ўрачысты, і вяртаў гадзіннік у стол.
Я не выкідваў яго. Я выкідваў мільён іншых рэчаў, ад першых вершаў да нязграбных прызнанняў у каханні, аднак я ніколі не чапаў гадзіннік. Мабыць, самым дзіўным у ім было тое, што ён ніколі не спыняўся. Нават калі я даставаў яго праз пяць ці дзесяць гадоў – ён па-ранейшаму ішоў. І перастаў, здаецца, толькі пасля таго, як аднойчы знік з-пад майго стала. Ці не знік, я не ведаю. Магчыма, я проста не здолеў яго больш знайсці.
