У дзяцінстве я баяўся прывідаў больш, чым людзей. Памятаю, як аднойчы зімой мне ў рукі трапілася дзіўная газета з лістамі чытачоў. У гэтых лістах не было нічога асаблівага, звычайныя гісторыі з жыцця, і ўсё ж адна гісторыя запомнілася больш за іншыя. У лісце чытач расказваў пра тое, што быў позні вечар у сярэдзіне снежня, і яны з братам сядзелі дома. Раптам у акно пастукалі. Чалавек расчыніў фіранкі, аднак у чорным акне нічога нельга было разгледзець. Магчыма, яму падалося, і ён вярнуўся да свайго крэсла. Неўзабаве стук паўтарыўся. Стук, а яшчэ нейкія прыглушаныя галасы ў двары, пад самым акном. Чалавек выйшаў на вуліцу з ліхтарыкам і пасвяціў на снег. Слядоў пад вокнамі не было. Пазней ноччу брату стала дрэнна, і хуткая не паспела прыехаць...
Я не ведаю, хто пісаў тыя лісты, і навошта іх друкавалі ў раённай газеце, аднак у сэрцы пахаладзела, і зрабілася так жахліва, што я баяўся нават зірнуць у бок акна. Тады я падышоў да дзядулі, які ляжаў у ложку і ў тысячны раз перачытваў паэму «Новая зямля» Якуба Коласа (якую, дарэчы, ён ведаў на памяць), і працягнуў яму газету. Дзядуля заўважыў маё хваляванне, адклаў кнігу і прачытаў артыкул. «Глупства ўсё гэта, Лёша», сказаў ён. «Ніхто не памёр і ніхто не стукаў у шыбу». І гэта былі тыя самыя словы, якія мне трэба было пачуць больш за ўсё на свеце. Гэта былі словы, якія дапамаглі мне заснуць той ноччу і ў кожную наступную ноч зімовых канікул.
І ўсё ж з людзьмі было значна цяжэй. Сёння навукоўцы любяць спрачацца аб першаснасці страху. Частка з іх сцвярджае, што мы нараджаемся бясстрашнымі і знаёмімся са страхам у працэсе жыцця. Іншая ж частка ўпэўнена, што мы нараджаемся з крыкам і таму адразу баімся ўсяго навокал, і толькі жыццё вучыць нас не баяцца людзей, сабак і прывідаў. Мусіць, я больш веру першым, а інакш як растлумачыць той далёкі дзень лета, калі мяне ўпершыню адправілі ў краму купіць хлеб?..
Я заўсёды хадзіў з бацькамі, з цёткай ці сястрой, і вось упершыню мне трэба было ісці аднаму. «Так!» сказаў я з захапленнем, сарваў са сцяны пластыкавы пакет і ўзяў грошы на халадзільніку, побач з брынклівым радыё. Я быў шчаслівы, што ўпершыню ў жыцці зраблю гэта адзін. «Дзве буханкі хлеба і адзін батон», сказалі мне напрыканцы, і я вылецеў на ганак. Памятаю, як я пакінуў брамку за сабой і прайшоў першыя дваццаць метраў па добра знаёмай мне вуліцы Ціхамірава. Злева быў школьны агарод, справа жыла суседка па імені Надзя, чыя абляпіха расла на яе баку, а плады сыпаліся да нас. Я прайшоў старыя могілкі з аблупленай сіняй агароджай і перайшоў першую вуліцу. Міма ішлі людзі, праносіліся падлеткі на роварах, і аднойчы я пачаў заўважаць змрочныя позіркі. Раптам мяне ахапіў такі вусцішны страх, што стала цяжка рухацца. Я глядзеў на людзей вакол і быў упэўнены, што кожны з іх маньяк. Што кожны з іх думае толькі пра тое, каб напасці на мяне, забіць ці абрабаваць. Тыя, хто ішоў за спіной, пераследвалі мяне. Тыя, хто ішоў наперадзе, бясконца абарочваліся ў мой бок.
І ўвесь час як малітву я ўспамінаў адну тую фразу, якая дапамагала не думаць пра ўсіх тых людзей: «Дзве буханкі хлеба і адзін батон, дзве буханкі хлеба і адзін батон...». Дом культуры, курган славы, помнік Леніну, парк... Нарэшце на вялікім скрыжаванні я ўбачыў знаёмы твар. Гэта была маці тых самых Лёшы і Сашы, з якімі мне яшчэ трэба будзе пазнаёміцца. Яна паглядзела на мяне, пазнала, і пракрычала праз дарогу: «Цябе адправілі аднаго? Ты не баішся?» Бледны ды ўшчэнт змучаны ўласнай фантазіяй, я толькі няўпэўнена паківаў галавой. Насамрэч, больш за ўсё на свеце я хацеў падбегчы да яе, кінуцца на яе грудзі і папрасіць забраць дадому.
Хлебная крама толькі адкрылася пасля абеду, і чарга крыху вывальвалася на вуліцу. Я прыстроіўся ў самым канцы і пачаў чакаць. Дзіўна, але тут, усярэдзіне крамы, я пачуваў сябе ў бяспецы і нават усміхнуўся жанчыне з велізарнай бародаўкай на шчацэ, якая навошта мяне пазнала. Мы пакрысе рухаліся, і ўвесь час я паўтараў сам сабе тое, што павінен буду сказаць, калі надыдзе мая чарга: «Дзве буханкі хлеба і адзін батон». Тады я дастану грошы, заплачу і пакладу свае пакупкі ў пластыкавы пакет. Прынясу дадому... Вось ужо заставалася тры чалавекі, два, адзін... Худая і абыякавая дама, што сядзела на касе, нешта спытала, і я... Я раптам зразумеў, што забыўся. Я паняцця не меў, што павінен быў сказаць ёй, і хлебныя паліцы закруціліся перад вачыма. Усе навокал глядзелі на мяне і чагосьці чакалі. Нехта смяяўся, нехта раздражнёна соп. Я ж стаяў ля прылаўка ў поўным здранцвенні і спрабаваў успомніць хоць што-небудзь.
– Хлопчык, – сказала дама. – Дык чаго табе? Хлеб?
Аднак скулы анямелі, і я толькі сарамліва кіўнуў.
