А пятай раніцы. Машына спынілася, і нечая рука адчыніла дзверы. Мы спалі ўсю дарогу. Было холадна і няўтульна, і так не хацелася расплюшчваць вочы. Пачынаўся світанак, пачварны і тужлівы. Такі неабавязковы ў халодную раніцу. Суровы мужчына з чорнай барадой, што прывёз нас, аб нечым спытаў, і калі цётка адказала, неяк сканфузіўся. Сказаў, што калі б ён ведаў загадзя... Зразумела, ён узяў грошы і паехаў назад – а я зайздросціў яму. Яму і яго цёплай машыне, у якой да самага Менска будзе іграць радыё.
Брамка не рыпнула. Гэта падалося мне дзіўным, але трэба было ісці далей. Двор быў цёмны, і я амаль не пазнаваў гэтых мясцін. Ці не хацеў пазнаць, ці не мог расплюшчыць вочы. Дрэвы здаваліся чужымі, а гараж нагадваў вялізны драўляны куфар. Мы прайшлі ў дом, прасякнуты пахам воску і мёда. Дзядуля не спаў. Ён прашаптаў нешта страшнае, нешта нервовае, а потым сказаў, што сабака ўцёк з дому. Я баяўся глядзець па баках. Недзе ў доме ляжала цела – але я не ведаў, дзе.
На кухні ля стала мітусілася нейкая жанчына ў чорнай хустцы і ці то нешта гатавала, ці то нешта раскладвала. Яна не прывіталася з намі –толькі азірнулася на якую секунду. Я паняцця не меў, хто яна такая. Ніхто не ведаў. Калі мама спытала ў дзядулі, ён сказаў, што нехта прывёў гэтую жанчыну ў дом – «яна ведае, што робіць». Я пачаў назіраць за ёй. У рухах было столькі досведу, столькі ўпэўненасці, што раптам мне стала лягчэй. Ніхто з нас не ведаў, што трэба рабіць. З гэтым мёдам, з гэтым царкоўным віном. А яна ведала. Яна ўсё ведала.
У хату пачалі прыходзіць людзі, і некаторых я ведаў. Яны маўчалі, клалі руку на нашыя плечы, нешта шапталі. Пыталіся пра святара. Мне было няёмка, бо я не плакаў. Увесь час здавалася, што я згубіўся, і ніхто навокал не збіраецца мяне шукаць. У нейкі момант вярнулася цётка і сказала, што святар адмаўляецца прыходзіць, калі мы не заплацім вялізную суму. Нешта зморшчылася і скаланулася ўнутры ад гэтых словаў. Я заплюшчыў вочы і падумаў пра вялізную царкву, што расла ў цэнтры вёскі. Падумаў тады, што ніколі не быў унутры, і ўжо ніколі не буду.
Свечкі, малітвы, людзі, слёзы.
У вялізнай зале, куды мы ўвайшлі, было шмат людзей. Я спадзяваўся, што ніхто з іх не будзе размаўляць са мной – не будзе шаптаць, не будзе чапаць за плячо, не будзе чакаць ад мяне слёз. У цэнтры стала стаялі талеркі і міскі з ежай, аднак есці не хацелася. «Табе трэба што-небудзь з'есці», сказала суседка, з сынам якой я гуляў некалі ў футбол. «Давай я пакладу кашы». Я паспрабаваў сказаць «не», аднак яна не хацела слухаць. «Гэта прасяная каша, вельмі смачная». Я ненавідзеў прасяную кашу больш за ўсё на свеце, і ўсё ж не было сэнсу спрачацца. Яна паклала мне дзве ці тры лыжкі, і мне заставалася толькі з нудой глядзець на гэтую страшную мешанку бледна-жоўтага колеру, ад якой зыходзіў ненавісны пах школьнага сняданку. Нехта пачаў разліваць віно. Густое і бардовае, як кроў – я зачаравана глядзеў на тое, як яно разліваецца ў празрыстыя келіхі. У нейкі момант у жываце завуркатала, і я паспрабаваў кашу... Паспрабаваў – і ўжо не мог адарвацца. Я з'еў цэлую талерку і папрасіў яшчэ. Дзіўнае адчуванне, ад якога было сорамна. Гэтулькі нуды і рыданняў вакол, гэтулькі пакутлівых успамінаў аб мінулым, а я ем самую смачную кашу ў сваім жыцці...
Свечкі, малітвы, людзі, слёзы.
Позна ўвечары, пасля трупнай і трубавай музыкі, пасля стогнаў і магільнай зямлі, мы вярнуліся ў хату і леглі спаць. Памятаю, як добра было ў цёплым ложку пасля бясконцага дня. Кожная клетка цела пашыралася, выдыхала, адыходзіла ад напружання. Хацелася спаць, і я ведаў, што ніхто ўжо не перашкодзіць мне заплюшчыць вочы і забыцца. Праўда, у нейкі момант, ужо пасля поўначы, я прачнуўся ад брэху сабак, уключанага святла і грукату дзвярэй. Нехта сказаў, што сабака вярнуўся ў дом, і я зноў праваліўся ў глыбокі сон.
